آشنایی با انواع ظروف یکبار مصرف
۱- ظروف یکبار مصرف پالستیکی
۲- ظروف یکبار مصرف گیاهی
۳- ظروف یکبار مصرف فومی
۴- ظروف یکبار مصرف کاغذی
۵- ظروف یکبار مصرف آلومینیومی
ظروف یکبار مصرف پالستیکی از دو روش و سیستم قابل تولید میباشد:
A- تولید ظروف یکبار مصرف پالستیکی با سیستم تولید نیمه فرمینگ
B-تولید ظروف یکبار مصرف پالستیکی با سیستم تولید ترموفرمینگ
نکته: ظروف یکبار مصرف با مواد اولیه پلیمری بصورت عمده مصرف از پنج نوع مواد اولیه پلیمری تولید میشود که از نظرفراوانی مصرف نیز به ترتیب زیر میباشند:
PP-PS-PE-PVC-PET
(لازم به ذکر است تولید پلی استایرن توسط پتروشیمی‌های آرتان پترو کیهان ، ایسین پالستیک، پلی استایرن انتخاب، بانیار، پترو پاک مشرق زمین، تبریز و تخت جمشید پارس بوده و تولید پلی پروپیلن توسط پتروشیمی های جم ،پلی نار،رجال،شازند و مارون میباشد.)
ظروف پلی استایرن ( ظروف یکبار مصرف پالستیکی سیستم نیمه فرمینگ)
ظروف یکبار مصرف با مواد اولیه پلی استایرنی، که از ابتدا نیز ظروف یکبارمصرف با این نوع مواد اولیه تولید و وارد زندگی مردم شده خود در دو نوع میباشند که از نظر استحکام و فرم پذیری و رنگ به شرح ذیل میباشد:
۱- ( HIPS ) ظروف پلی استایرنی هایمپک
این نوع ظروف دارای رنگی مات متمایل به سفیدی میباشد. ظروف هایم پک از نظر نرم بودن نسبت به نوع دیگر بسیار نرم و انعطاف پذیر بوده ولی در صورت مچاله شدن و فشار بیش از حد مشخصی ظروف ترک و شکسته میشود از این ظروف قبال برای بسته‌بندی صنایع لبنی استفاده میشود و هم اکنون نیز تا حدی مصرف دارد مانند ظروف ماست ، خامه، پنیر و بستنی و ظروف آبمیوه‌خوری سفید رنگ و همچنین ظروف غذا بدون درب که سابق مصرف داشت و همچنین انواع دیس ها و بشقاب‌های یکبار مصرف.
۲- (GPPS ) ظروف پلی استایرنی کریستال
این نوع ظروف دارای رنگی شیشه‌ای و شفاف بوده و از نظر استحکام نسبت به نوع هایم پک سخت‌تر ولی بسیار شکننده میباشد و در صورت فشار در همان اول ترک و شکسته میشود این ظروف بدلیل شکنندگی بالا برای بسته بندی خاصی استفاده نمی‌شود و فقط عمدتا برای مایعات استفاده میشود و هم اکنون نیز تا حدی مصرف دارد مانند ظروف چایی ( سابق ) و ظروف آبمیوه‌خوری شیشه‌ای و یا ظروف مستطیل شکل که برای ظرف سالاد در غذاخوری سابقا استفاده می‌شد هم اکنون در حدود ۴ ، ۵ سالی است که با رایج شدن سایر ظروف پالستیکی با مواد اولیه‌های دیگر این ظروف تقریبا از استفاده در مایعات مخصوصا داغ مانند چای و یا ماست با شیر داغ در حال منسوخ شدن است و در بحث سرطان‌زا بودن نیز ظروف پلیمری اصلی‌ترین ظروف مورد نظر همین ظروف پلی استایرنی میباشند که بعلت وجود ماده استایرن در مواد اولیه‌اش که مخصوصا در برخورد با مواد و مایعات داغ این ماده سمی فوری داخل محلول آشامیدنی مخلوط میشود و همین علت اصلی و شکنندگی بالا و محدودیت در تولید بعضی از ظروف با اشکال و خصوصیات خاص موجب کم شدن مصرف و تولید این نوع ظروف شده است لازم به توضیح است ظروف یکبار مصرف کالا در دو نوع روش قابل تولید میباشد:
روش اول سیستم تولید ظروف یکبار مصرف پالستیکی با نام:
نیمه فرمینگ در سیستم نیمه فرمینگ تمامی عملیات تولید در یک دستگاه انجام میشود با ترتیب این که، مواد اولیه به شکل گرانول پتروشیمی در قسمتی از خط تولید که اکسترودر نامیده میشود، ذوب و تبدیل به ورق گرم شده و قبل از سرد شدن ورق البته با توجه به نوع و امکانات دستگاه این ورق، بدون نورد و یکنواخت شدن, ورق گرم وارد قسمت پرس شده و در زیر قالب عملیات تولید ظروف انجام می‌پذیرد. با توجه به اینکه کل خط تولید شامل یک دستگاه با تکنولوژی ساده‌تر میباشد لذا قیمت این دستگاه نسبت به نوع دوم بسیار پایینتر است و قابل ذکر است در این سیستم و دستگاه با توجه به مراحل تولید، فقط از مواد پلی استایرن ( هر دو نوع کریستال و هایم پک ) می‌توان ظروف یکبار مصرف تولید کرد.
ظروف یکبارمصرف پالستیکی سیستم ترموفرمینگ
- ظروف پالستیکی( PS-PP ) :
نوع دوم و تقریبا جدید و با کیفیت بالاتر سیستم تولید ظروف در ایران سیستم ترموفرمینگ بوده که خط تولید این سیستم بر خالف سیستم قبلی شامل دو دستگاه بوده که در دستگاه اول که به نام خط تولید ورق میباشد مواد اولیه گرانول به ورق تبدیل و به صورت رول تولید میشود و در دستگاه دوم که به نام پرس ترموفرمینگ میباشد ورق آماده تولید شده با عبور از کوره حرارتی و رسیدن به درجه حرارت الزمه برای فرم‌گیری وارد قسمت پرس شده و در زیر قالب عملیات تولید ظروف انجام می‌پذیرد از مزایای این سیستم نسبت به سیستم نیمه فرمینگ می‌توان به تولید ظروف از انواع مواد اولیه پلیمری مانند پلی پروپلین، پلی اتیلن. پت، پی وی سی و حتی گیاهی اشاره کرد.
البته لازم به توضیح است که در تولید ظروف پلی پروپلین با این سیستم بصورت عمده از مواد پروپلین بعنوان مواد اولیه استفاده مزایای این مواد نسبت به مواد پلی استایرن (که سیستم قبلی نیمه فرمینگ فقط با مواد پلی استایرن قابلیت تولید ظروف می‌گردد که از را دارد) عدم سرطان زا بودن آن به دلیل عدم وجود ماده استایرن در آن است که در مواد پلی استایرنی هنگام استفاده از ظروف برای مواد و مایعات داغ استایرن موجود در مواد آزاد شده و مخلوط مواد و مایعات داخل آن میشود و عاملی بر سرطان زایی آن و تبلیغ ادارات وسازمان‌های بهداشتی بر عدم استفاده از این ظروف میباشد که در سیستم ترموفرمینگ با توجه به امکان تولید ظروف از مواد پلی پروپلین تمامی موارد و مضرات عنوان شده رفع گشته است. همچنین با امکان تولید مواد پلی پروپیلن در چندین پتروشیمی ایران و متعادل بودن سیستم عرضه و تقاضا قیمت این مواد دارای نوسانی بسیار کمی بوده و در حال حاضرنیز پایینتر از مواد اولیه پلی استایرن بوده که همین امر در بحث تولید بعضی از ظروف عمده مصرف مانند لیوان چای و آب تفاوت فاحشی از نظر قیمت تمام شده ظروف برای تولید کننده ایجاد کرده است.
در سیسیتم نیمه فرمینگ ورق مورد استفاده برای تبدیل و تولید ظروف با ظرفیتی محدود و بدون نورد شدن تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی در سیستم ترموفرمینگ با توجه به اینکه ورق تولیدی در یک دستگاه جداگانه تولید و نورد شده لذا اوال بدلیل محدود نبودن رول مورد استفاده برای تولید, می‌توان ظروف را با تیراژی حدود ۳ تا ۴ برابر بالاتر از سیسیتم نیمه فرمینگ تولید نمود. و دوما بدلیل نورد ورق تولیدی که باعث یکنواخت بودن ورق تولیدی در سیسیتم ترموفرمینگ گشته لذا ظروف تولیدی دارای کیفیت یکسان و یک وزن در سیستم ترموفرمینگ بوده و همچنین این امر موجب گشته تولید کننده با اعتماد بیشتری از دستگاه لیوان جمع کن اتوماتیک به جای جمع کردن دستی لیوان استفاده کند که هم بحث بهداشت بسته بندی ظروف با عدم تماس دست با محصول تولیدی رعایت و همچنین کاهش تعداد نیروی انسانی لازم برای تولید ظروف, مخصوصا ظروف کوچکتر مانند لیوان را به همراه دارد که در سیستم نیمه فرمینگ بمنظور کنترل کیفی ظروف تولیدی استفاده از نیروی انسانی برای جمع کردن دستی لیوان امری ضروری است.
همچنین تولید ظروف با سیستم ترموفرمینگ با توجه به اینکه خط تولید شامل ۲ دستگاه مجزا بوده که در دستگاه اول مواد اولیه گرانول تبدیل به ورق پالستیکی میشود و در دستگاه دوم از ورق پالستیکی آماده ظروف تولید میشود لذا خود رول به صورت مجزا و به تنهایی به عنوان محصول نهایی فروش برای مصارف کارخانجات بسته بندی فرم یا پوشه های پالستیکی یا کارت تلفن و... می‌توان استفاده نمود که در سیستم نیمه فرمینگ این امر غیر قابل امکان میباشد.
ظروف یکبار مصرف پلی پروپیلنی :
این ظروف دارای استحکامی نرمال و قابل قبول در حد ظروف یکبار مصرف بوده ولی از نظر شکنندگی بسیار نرم میباشد در حدی که درصورت مچاله کردن کامل حتی ظروف نمی‌شکند و دوباره می‌تواند به شکل قبلی و بدون ترک برگردد، این نوع ظروف که تقریبا چند سالی است رایج شده بدلیل عدم وجود ماده استایرن در ترکیب اصلی خود (پلی پروپیلن) دارای مواد سمی مانند ظروف قبلی نیست و حتی با توجه به خاصیت مواد آن در صورت ترکیب با مایعات داغ نیز هیچگونه موادی از آن آزاد و در مواد داخل آن نفوذ نمی‌کند) تقریبا به رنگ شیشه‌ای نیمه شفاف میباشد. ( تنها ظروف یکبار مصرف پلیمری که در تمامی دنیا بصورت مشترک مشکل بهداشتی نداشته و در حال استفاده است همین ظروف پلی پرو پیلنی میباشد) این نوع ماده پلیمری به حدی در برابر گرما و سایر شرایط مقاوم میباشد که از مواد اولیه این ظروف در صنایع تزریقی که ظروف ضخیم بسته‌بندی آشپزخانه‌ای را تولید می‌کنند ظروف درب دار خاص را که قابلیت استفاده برای گرم کردن مواد غذای داخل ماکرویو میباشد را تولید می‌کنند.
هم اکنون نیز از چند سال قبل استفاده از این ظروف در ایران نیز شروع شده و بدلایل زیر استفاده از این مواد برای تولید ظروف بصورت تصاعدی بالا میرود:
۱- مقاومت خوب در برابر مایعات داغ از نظر عدم تغیییر شکل
۲- عدم وجود احتمال سرطان‌زا بودن مصرف این ظروف همانند ظروف قبلی پلی استایرنی
۳- قیمت پایین مواد اولیه این ظروف نسبت به سایر مواد اولیه پلیمری تولید مواد پلی پروپیلن در اکثر پتروشیمی‌های ایران
۴- با توجه به خاصیت مواد پلی پروپیلن ، امکان تولید انواع ظروف خاص با اشکال مختلف و زوایا قابل امکان است
۵- با انعطاف پذیری بالا احتمال شکستن و ترک برداشتن این ظروف در موقع حمل و بارگیری نسبت به سایر ظروف بسیار کمتر است
۶- خاصیت و ساختار این مواد اولیه امکان تولید ظروف با تیراژ بالاتر، نسبت به سایر ظروف را فراهم ساخته است.
ظروف یکبار مصرف فومی:
ظروف یکبار مصرف فومی از جنس(ای پی اس) تولید میشود و به صورت کلی در سه مرحله و دستگاه تولید می‌گردد:
دستگاه اول خط تولید ظروف فومی :
در این مرحله مواد اولیه به صورت گرانول در قسمت اکسترودر خط تولید ذوب و هنگام خروج محل به صورت ورق در اثر دمیدن گاز مخصوص حالت انبساطی به خود گرفته و بعد از سرد شدن ورق به صورت رول تولید از میشود.
دستگاه دوم خط تولید ظروف فومی :
در این مرحله ی که در دستگاه وکیوم فرمینگ انجام می‌پذیرد ورق فومی پس از عبور از کوره در قالب مخصوص تحت مکش وکیوم فرمدهی و ظروف شکل گیری شده و سپس در بعضی از پرس‌های تمام اتوماتیک در ایستگاه آخر ظروف از ورق برش خورده وجدا می‌شوند.
ولی در بعضی از پرس‌های نیمه اتوماتیک ورق همراه ظروف بصورت ابعاد بزرگی برش خورده و سپس بصورت دستی در پرس دیگری، ظروف از ورق جدا میشود.
دستگاه سوم دستگاه، بازیافت و گرانولساز فومی :
در این مرحله که مرحله بازیافت میباشد و ورق‌های ضایعاتی اول در دستگاه آسیاب مخصوص خرد شده و سپس وارد اکسترودر دستگاه گرانولساز میشود و در این مرحله مواد ضایعاتی با مواد و رنگ افزودنی ذوب و مخلوط میشود و سپس به صورت رشته‌های نازک بسیار داغ از محل هد دای دستگاه خارج و بلافاصله توسط باد یا آب خنک شده و سفت میشود و در انتهای دستگاه این رشته‌ها به طول و ابعاد لازمه برش خورده و برای استفاده در دستگاه اول که خط تولید ورق میباشد آماده است.
قابل ذکر است مواد اولیه این ظروف فقط در یکی از پتروشیمی‌های ایران تولید میشود و به دلیل حجیم و منبسط بودن ظروف تولید آن فقط در اطراف شهرهای بزرگ که فاصله مسافت محل تولید و مصرف بسیار کم باشد. دارای توجیه اقتصادی است و از نظر صادرات به علت کرایه بالای حمل و نقل بدلیل حجیم بودن به هیچ عنوان توجیح اقتصادی ندارد مگر در شرایط خاص و با قیمت بالا.
ظروف یکبار مصرف گیاهی :
ظروف گیاهی شامل ظروفی می شوند که مراحل تولید آن در سیستم ترموفرمینگ انجام می‌پذیرد ولی با این تفاوت که خود گرانول مصرفی در خط تولید ورق نیز باید در دستگاهی جداگانه آماده شود.
خط تولید ظروف گیاهی شامل ۳ مرحله و ۳ دستگاه مجزا میباشد:
در مرحله اول و دستگاه اول نشاسته ذرت یا برنج یا گندم در یک دستگاه مخصوص بعد از فرآوری لازمه تبدیل به گرانول نشاسته گیاهی مربوطه میشود.
در مرحله دوم و دستگاه دوم گرانول نشاسته در خط تولید ورقی که با خط‌های تولید ورق پلیمری از نظر ساختار سیلندر و ماردون متفاوت میباشد با مخلوط پلیمری با درصد استاندارد ذوب و نورد و تبدیل به ورق و به صورت رول تولید میشود.
در مرحله ۳ و دستگاه سوم رول‌های ورق گیاهی در همان پرس ترموفرمینگ بعد از عبور از کوره حرارتی و گرم شدن پس از ورود به پرس در قسمت قالب عملیات تولید ظروف گیاهی انجام می‌پذیرد. با توجه به جدید بودن این سیستم و تعداد کم تولیدکنندگان آن و همچنین قیمت ۳ تا ۴ برابری خط تولید کامل ظروف گیاهی نسبت به خط تولید ظروف پلیمری و همچنین بالا بودن قیمت مواد اولیه گیاهی نسبت به مواد اولیه پلیمری لذا قیمت ظروف گیاهی نسبت به پلیمری تقریبا در حدود ۲ برابر میباشد و همچنین ظروف گیاهی قابلیت استفاده در صنایع بسته‌بندی لبنی و بستنی را نداشته و قابل آب بندی توسط درب نمی‌باشد.
ظروف یکبار مصرف کاغذی :
در این سیستم کاغذ مخصوص بصورت رول بعنوان مواد اولیه تولید در ضخامت‌های مختلف چاپ شده و یا چاپ نشده وارد دستگاه شده و سپس بعد ازشکل‌گیری ضایعات آن برش می‌خورد و لیوان تولید میشود. مزایای نوع کاغذی لیوان , شیک بودن و بهداشتی بودن و تجزیه‌پذیر بودن آن میباشد ولی عدم تولید مواد اولیه در داخل ایران و وابستگی آن به واردات و همچنین امکان تولید فقط یک نوع ظرف با یک دستگاه (برای هر ظرفی مانند لیوان یا کاسه دستگاه جداگانه لازم بوده و مانند سایر ماشین آلات با تعویض قالب شکل
ظروف تولیدی تغییر نمی‌یابد) قیمت ظروف تولیدی در حدود ۲ تا ۳ برابر قیمت ظروف پلیمری میباشد و قابلیت استفاده در صنایع بسته بندی لبنی و بستنی را نداشته و قابل آب بندی توسط درب یا فویل نیست. ولی این ظروف توانسته حدود ۲ درصد از بازار مصرف ظروف یکبارمصرف را به خود اختصاص دهد و در کافی شاپ‌ها یا هتل‌ها و پذیرایی در سمینارها و مهمانی‌ها و یا به عنوان تبلیغات شرکت با چاپ نام و آرم روی آن استفاده میشود.
تولید نایلون و نایلکس
مراحل تولید نایلکس و نایلون:
گرانول پلی اتیلن نو پتروشیمی و نایلون ، مستربچ طبق فرمول خاص هر کارخانه با یکدیگر ترکیب شده و به قیف ماشین اکسترودر وارد می‌گردند. در درون این ماشین، مواد با حرارت خاص ذوب گشته و به جلو میرود. مواد مذاب در آخر سیلندر به قالب حلقوی ماشین وارد می‌گردند. مواد به صورت مایع از این دستگاه خارج گشته و با وزش بادی که از خرطوم‌های اطراف به آن وزیده میشود، خنک شده و به شکل لوله‌های پلی اتیلن در می‌آیند.
عرض نایلکس با شدت بادی که به طرف آن وزیده میشود، نسبت مستقیمی دارد، و با افزایش یا کاهش باد عرض نایلکس تعیین می‌گردد. موادی که در داخل سیلندر هستند، تا دمای مخصوص هر دستگاه (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰) درجه‌ی سانتی گراد در معرض حرارت قرار می‌گیرند.
در مرحله‌ی رول کردن به وسیله‌ی راهی که تعبیه شده جنس به غلتک بالایی هدایت، از روی آن غلتک بالایی عبور می‌کند، و سپس به سمت غلتک پایینی می رود. یک چشم الکترونیکی در پایین قرار داده شده تا به غلتک برای کشیدن نایلکس فرمان دهد.
از اینجا نایلکس به درون کوره ی دوخت وارد می گردد، تا اگر نایلکس از نوع و مدل دسته دار باشد، دسته هایش به آن دوخته و یا اگر برای بسته‌بندی لبنی و خانگی به کار می رود که در این صورت تنها یه طرف آن به هم دوخته شود. این کار ها را ماشین دوخت اتوماتیک به انجام می رساند.کار نایلکس‌های یک طرف دوخت در اینجا به پایان رسیده است، و آن‌ها باید بسته‌بندی و به بازار هدف حمل گردند.
اما نایلکس‌های رکابی یا همان دسته دار که دو طرف آن به هم دوخته شده اند، باید توسط دستگاه پانچ مخصوص دسته دار شوند، که این کار را ماشین‌های دسته زنی به راحتی انجام می‌دهند سپس محصول بسته بندی و پلمپ و بسوی بازار هدف ارسال میشود در خطوط نایلکس کیفیت دستگاه مهم است دستگاه‌های ایرانی بعلت پخت ضعیف بندرت در خط تولیدها استفاده میشود. انواع چینی و تایوانی بهترین نوع موجود است که خطوط تولید ما نوع تایوانی که گرانترین و بهترین مدل است.
سپاس از آقای محمد قاسمی
مدیرعامل مجموعه پندار